آثار و برکات خدمت رسانى
هر چیزى ثمره و برکاتى دارد که علت غایى آن شىء محسوب مىشود و امر خدمت رسانى نیز از این قاعده مستثنى نمىباشد. برخى ثمرات مهم این موضوع را که در آموزههاى دینى و احادیث نورانى چهارده معصوم نیز به آن ها اشاره شده، بر مىشماریم:
1. نصرت و یارى خداوند
قال رسول اللّه (صلى الله علیه و آله): «ما مِنْ مؤمِنِ یَنْصُرُ اَخاهَ وَ هُوَ یَقْدِرُ عَلى نُصْرَتِهِ اِلاّ وَ نَصَرَهُ اللّه فى الدُّنیا و الآخِرة»؛ «مؤمنى نیست که توان یارى برادر مؤمن خود را دارد و بدان قیام مىکند مگر این که خداوند در دنیا و آخرت او را یارى مىدهد.»
چون بندگان خدا به منزله عیال او مىباشند و دل مؤمن محل کرسى او و رضایت مؤمنان رضایت خداوند است، از این رو کسى که به نیازمندان کمک کند در مقابل از باب «هَل جَزاءُ الاِحْسانِ الاّ الاحسان» خداوند هم خودش به این خدمت رسان کمک خواهد کرد.
پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) نیز مىفرماید: «انّ اللّه فى عونِ الْعَبْدِ مادام العبد فى عَوْن اَخیهِ»، «خداوند متعال دنبال کمک بندهاش است مادامى که او به دنبال کمک به برادر دینى خود باشد.»
پس هر کسى بخواهد خداوند به او کمک کرده و دست او را بگیرد، یا دست و زبان و قلم او را مفید قرار دهد، براى خدا به مردم در عرصههاى مختلف، خدمت رسانى کند. امام خمینى «ره» در این زمینه مىفرماید: «عمده در افعال انسان و در آلاتى که انسان درست مىکند و در علم و دانش، غایات است، آن چیزهایى است که براى آن چیزها قلمها وجود پیدا کرده است، مسلسلها وجود پیدا کرده است؛ علم و دانش وجود پیدا کرده است، اگر غایات و مقاصد و آن چیزهایى که براى او اینها وجود پیدا کرده است، الهى باشد هم قلم و هم مسلسل و هم علم و دانش و هم هر عملى ارزش پیدا مىکنند؛ ارزش الهى. ارزش قلم به غایتى است که براى او قلم زده مىشود. ارزش مسلسل هم به غایتى است که براى او مسلسل کشیده مىشود. اگر این ارزش غایى نباشد و اگر آن مقصد، مقصد انسانى و الهى نباشد، نه مسلسل آلتى است که به درد بخورد و نه قلم. [البته] خطر قلم بیشتر از مسلسل است و خطر بیان بیشتر از توپ و تانک است و خطر علم بیشتر از همه اینها است. لکن اگر به خدمت خلق باشد، تمام اینها ارزش پیدا مىکند.»
2. خشنودى پیامبر (صلى الله علیه و آله):
از آن جایى که پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) پدر مهربان امت اسلامى است و همیشه نشاط و شادابى و سعادت آنان را مىخواهد، هر کسى در این جهت خدمتى انجام دهد و مؤمنان را مسرور سازد آن حضرت (صلى الله علیه و آله) را خشنود ساخته است، که خودش فرمود: «تنافسوا فى المعروف لاخوانکم و کونوا من اهله... ثم قال و اللّهِ لَرسول اللّه اَسَرُّ بِحاجَةِ المؤمنِ اذا اُوصِلَتْ الیه من صاحِبِ الحاجة»؛ «در کارهاى خیر، نسبت به یکدیگر سبقت گیرید و اهل نیکى باشید، سپس فرمود: به خدا قسم پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) از خود اهل حاجت، در صورتى که حاجت او برآورده شود، بیشتر خوشحال مىشود.»
3. شفاعت پیامبر (صلى الله علیه و آله):
خدمت رسانى به ذریه و فرزندان پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) سبب شفاعت آن حضرت در روز قیامت، که همه انسانها در آن روز نیازمندند، مىشود. در این باره خود پیامبر (صلى الله علیه و آله) فرمود: «من چهار گروه را در قیامت شفاعت مىکنم: آنان که ذریه مرا گرامى دارند، آنان که نیازهاى آنان را برطرف سازند، آنانکه عهدهدار امور آنان شوند و آنان که با قلب و زبان خود آنان را دوست داشته باشند.»
4. خشنودى امامان (علیهمالسلام):
هر کارى که سبب رضایت خداوند و پیامبر شود سبب رضایت امامان (علیهالسلام) و تمام جانشینان آنان نیز خواهد شد. همچنین به عکس، هر کارى امامان (علیهالسلام) را شاد کند، خدا و رسولش را نیز شاد مىکند. همان طور که گذشت خدمت به مردم، سبب خشنودى خدا و رسولش مىباشد و در نتیجه سبب خوشحالى امامان نیز خواهد شد.
امام على (علیهالسلام) مىفرماید: «مَنْ سَرَّ مومنا فَقَدْ سَرَّنى»؛ «هر کس مؤمنى را شاد کند مرا شاد کرده است.»
و شادى یکى از امامان سبب شادى همه آنان است؛ زیرا اینان یک نورند در بدنهاى متعدد. امام على (علیهالسلام) در ادامه حدیث فرمود: «وَ مَنْ سَرَّنى فقد سَرَّ رسول الله (صلى الله علیه و آله) وَ مَن سَرَّ رسول اللّه فقد سرَّ اللّهَ»؛ «هر کس مرا شاد کند رسول خدا را شاد کرده است و هر کس پیامبر خدا را شاد کند خداوند متعال را خشنود کرده است.»
5. آمرزش گناهان
خدمه حکومتهاى جور شدن گناه است، زیرا به آنان کمک کردن، تقویت آنان بوده و نیز موجب تثبیت، دوام و بقاء حکومت آنان مىگردد. على بن یقطین از ارادتمندان و پیروان اهلبیت که به کارمندى بنى عباس در آمده بود، جهت جلب رضایت امام هشتم آمد و استغفار خود را اعلان کرد. حضرت به او اجازه داد تا در تشکیلات حکومت وقت بماند و دلیل آن را چنین فرمود: هرگاه مؤمنان نیاز و مشکلات داشته باشند به رفع نیازهاى آنان بپرداز چه آن که «کفّارة عمل السّلطان الاحسانُ اِلَى الاخَوانِ؛ «اى على بن یقطین! کفّاره کارمندى حکومت طاغوت، نیکى و خدمت کردن به برادران است.»
از باب «الحسنات یذهبن السیئات» خوبىها و حسنات، گناهان را از بین مىبرد. کمک و خدمت رسانى گناهان را از بین مىبرد، حتى در قیامت عدهاى به خاطر اصلاح و میانجیگرى بین انسانها و فراهم کردن امر ازدواج و مشارکت در سایر کارهاى مفید مردم از آتش جهنم رها مىشوند. در این زمینه پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) فرمود: «اِنّ قوما یَخْرُجُونَ مِنَ النّارِ بِالشّفاعَةِ»؛ «چه بسا مردمى به خاطر شفاعت و میانجىگرى از آتش جهنم رها مىشوند.»
امام امیر المؤمنین (علیهالسلام) مىفرماید: «مَنْ أحْسَنَ اِلى رَعِیَّتِهِ نَشَرَ اللّهُ عَلَیهِ جَناحَ رَحْمَتِهِ وَ اَدْخَلَهُ فى مَغْفِرتِهِ»؛ «هر کس به رعیت و زیر دستانش احسان و محبت بنماید، خداوند سبحان بال و پر رحمتش را بر وى بگستراند و او را مشمول آمرزش و غفران خود قرار مىدهد.»
6. آبادى آخرت
یکى دیگر از آثار و برکات خدمت به مردم، نجات در روز قیامت و آبادى منزل آخرت است. خدمت گزار در دنیا وقتى گرفتارى و نیاز مالى یک فقیر و یا گرفتارى را برطرف مىکند خداوند هم در روز قیامت دست او را گرفته، کمکش مىکند.
امام هفتم (علیهالسلام) مىفرماید: «اِنَّ لِلّهِ عبادا فى الارضِ یَسْعَوْنَ فى حوائِجِ الناسِ هُمُ الآمِنُونَ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَ مَنْ اَدْخَلَ عَلَى مُؤمِنٍ سُرُورا فَرَّجَ اللّه قَلْبَهُ یَوْمَ القِیامَةِ»؛ «همانا خداوند در روى زمین بندگانى دارد که در رفع مشکلات مردم تلاش مىکنند و آنان در روز قیامت ایمنند و هر کس دل مؤمنى را شاد کند، خداوند او را در روز قیامت شاد مىکند.»
در روایتى نیز امام ششم (علیهالسلام) افرادى را که در پرداخت حقوق فقرا کوتاهى مىکنند اهل جهنم دانسته و چنین فرمود: «وَ ما عَذَّبَ اللّهُ اُمَّةَ اِلاّ عِنْدَ اسْتِهانَتِهِمْ بِحُقُوقِ فُقراءِ اِخوانِهم». خطاب امام (علیهالسلام) به یکى از یاران صدیقش به نام عبدالله بن جندب است. فرمود: اى فرزند جندب! خداوند متعال هیچ امتى را عذاب نکرده مگر اینکه در اداء حقوق مستمندان از برادران خویش سستى کرده باشند. پس از مفهوم روایت نتیجه مىگیریم، هر کس حقوق مستمندان را مراعات کرده و به آنان خدمت کند، روز قیامت عذاب نمىشود.
در حدیثى دیگر آمده است، هر کس مشکلى را از برادر دینى خود حل کرده و رفع نماید، خداوند متعال در مقابلش هفتاد مشکل او را در دنیا و آخرت رفع مىنماید. امام صادق (علیهالسلام) فرمود: «اَیُّما مُؤمِنٍ نَفَّسَ عَنْ مؤمِنٍ کُرْبَه، نَفَّس اللهُ عَنْهُ سَبْعینَ... مِن کُرَبِ الدُّنیا وَ کُرَبِ یَوْمِ القِیامَه»؛ «هر انسان مؤمنى که مشکل برادر مؤمن خود را رفع کند، خداوند متعال هفتاد نوع از گرفتارىهاى وى را در دنیا و آخرت رفع مىکند.»
7. زیادى روزى
چند چیز سبب افزایش خیرات و ثواب مىشود، از آن جمله، برخى از کارها سبب افزایش روزى مىشود. از آن موارد یکى احسان و صدقه و خدمت به برادران مؤمن است. در این مورد روایات زیادى با عناوین مختلف وارد شده است. به عنوان نمونه از امام صادق (علیهالسلام) در مورد یکى از یاران آن حضرت که اموال زیادى داشت پرسیده شد که چه شد ابودلف چهار هزار و یک آبادى در اختیار دارد؟ امام پاسخ داد: او یک شب مهمانى را با بستهاى از خرما که در آن چهار هزار و یک حبه خرما وجود داشت پذیرایى کرد و خدا به پاس آن پذیرایى خالصانه در برابر هر دانه خرما یک آبادى به او عنایت کرد!»
در این زمینه، یکى از مراجع بزرگ تقلید شیعه، حضرت آیت اللّه العظمى گلپایگانى فرمود: «یک وقت من خیلى گرفتار بودم و قرضهایم زیاد شده بود. براى مباحثه از صحن حرم حضرت معصومه (علیهاالسلام) مىگذشتم که کسى آمد و مبلغ 10 تومان به من داد. جمع شهریه آن وقت 30 تومان مىشد. من همین طور داشتم در ذهن این ده تومان را تقسیم مىکردم که یک بیچارهاى رسید و گفت: وضعم خراب است. با خود گفتم: این پول را نصف کنم. او مىگفت: خدا شاهد است دیشب بچههایم گرسنه خوابیدهاند. من گفتم: هر چه قدر گرفتارى کشیده باشم بچههاى ما دیگر گرسنه نخوابیدهاند. آن ده تومان را به آن بنده خدا دادم و بعد از آن گشایشى در کار من ایجاد شد و خداوند متعال توسعه عنایت فرمود.»
فرزندش از زبان این مرجع بزرگ در مورد دلسوزى ایشان به فقرا گفته است: «روزى متوجه شدیم کسى در مىزند. یکى از خادمها در را بسته بود و باز نمىکرد، آقا خودشان بلند شدند و در را باز کردند. سپس آن خادم آمد و گفت: من به فلان دلیل در را بستم. آقا فرمود: تا زمانى که من زنده هستم حق ندارید در این خانه را به روى مردم ببندید.» یکى از فرزندانش نیز مىفرمود: «اواخر عمرش مسئولیت فقرا را به من واگذار کرده بود، مىفرمود: من راضى نیستم کسى دست خالى از این جا برود. هر کس مىآید، کم هم شده کمک کنید، اما دست خالى بر نگردانید و همیشه جریان حضرت یعقوب (علیهالسلام) و ترک اُولى و دورى یوسف (علیهالسلام) را یادآورى مىکرد.»
8. استجابت دع
یکى از برترین عبادتها دعاست؛ بلکه دعا مغز عبادت هاست. دعا سپر و اسلحه مؤمنان بلکه اسلحه پیامبران است و هر کسى اهل دعا باشد به هلاکت نمىرسد؛ زیرا دعا دلها را زنده و نورانى و به خداوند متعال متوجه مىسازد. وقتى که به انسان محتاج، خدمتى شود و خدمت شونده، خدمت رسان و احسانگر را دعا کند در حق او به اجابت مىرسد؛ ولو اینکه دعایش در حق خودش به اجابت نرسد. در حدیث معصوم (علیهالسلام) آمده است: «اِذا اَعْطَیْتُمُوهُمْ فَلَقِنُّوهُمُ الدُّعاءَ فَاِنَّهُ یُسْتَجابُ الدُّعاءُ لَهُمْ فیکُم وَ لا یُسْتَجابُ لَهُم فى أنْفُسِهِم»؛ «وقتى که به دستگیرى نیازمندان موفق شدید، از آنان بخواهید تا درباره شما دعا کنند؛ زیرا دعاى آنان درباره شما به اجابت خواهد رسید، گر چه درباره خودشان مستجاب نشود.»
9. ورود به بهشت
خداوند بهشت را به صاحبان کارهاى مهم همانند: شهادت، جهاد، نماز، حج قبول شده و... وعده داده و یکى از آنها خدمت و احسان به بندگان خداست. پیامبر اسلام (صلى الله علیه و آله) مىفرماید: «مَنْ اَخْدَمَ اَخاهُ اَخْدَمَهُ اللّهُ مِنَ الْوِلْدانِ الْمُخَلَّدینَ وَ اَسْکَنَه مَعَ اَوْلیائِهِ الطّاهرینَ وَ مَنْ حَمَلَ اَخاهُ المؤمِنَ على راحِلَتِهِ حَمَلَهُ اللّهُ عَلى ناقَةٍ مِنْ نُوقِ الْجَنَّةِ»؛ «هر کس به برادر خود خدمت کند خداوند متعال در بهشت، غلامان را خدمت گزار او قرار مىدهد و او را با اولیاء و خوبان همنشین مىنماید و کسى که برادر دینى خود را با وسیله نقلیه جابه جا کند خداوند او را در بهشت بر اشتران بهشتى سوار مىکند.»
پىنوشتها:
1. ماهنامه ثامن الائمه، نشریه داخلى، س 22.
2. وسائل الشیعه، ج 11، ص 581، ح 4.
3. صدوق، ثواب الاعمال، ص 148.
4. حسین نورى، مستدرک الوسائل، ج 2، ص 452.
5. صحیفه امام، ج 13، ص 448 - 449.
6. کلینى، کافى، ج 2، ص 195.
7. سفینة الانوار، ص 102.
8. مجلسى، بحارالانوار، ج 71، ص 413.
9. همان.
10. حقوق المؤمنین، ص 850.
11. هندى، کنز العمال، ج 14، ص 410.
12. غرر الحکم، ج 5، ص 355.
13. سوره توبه (9) آیه 111.
14. کلینى، اصول کافى، ج 3، ص 299.
15. شیخ عباس قمى، سفینه البحار، ج 1، ص 353.
16. حر عاملى، وسائل الشیعه، ج 11، ص 587.
17. مشکاة الانوار، ص 102.
18. هفتهنامه افق حوزه، سال دوم، پیش شماره سى و دوم.
19. کلینى، اصول کافى، ج 4، ص 17، ح 1.
20. مکاسب محرمه، ص 60.
