عوامل پیشرفت و سقوط از منظر امام على (ع)
علل پیشرفت یک امت و نشانههاى سقوط در بیانى از امیرالمؤمنین (ع) نیز تبیین شده است که به آن اشاره مىشود حضرت فرمود: «یستدلّ على ادبار الدول باربع تضییع الاصول، والتمسک بالغرور، تقدیم الاراذل و تأخیر الافاضل؛(1) دولتها و جوامع زمانى به انحطاط گرایش پیدا مىکنند که اصول ارزشى از بین برود و نیرنگ به عنوان اصل ارزشى مورد قبول قرار گیرد، فرومایه گان سمتها و مسئولیتها را به عهده گیرند و کسانى که فاضلند منزوى شوند.
بنابراین اگر انسان با مطالعه دریافت اصول ارزشى در جامعه تضییع شده و تباه گردیده و نیرنگ و غرور و فریب جاى آن را گرفته و همچنین اگر پستهاى حساس جامعه در اختیار فرومایگان قرار گرفته و انسانهاى فاضل و شریف از تصدى آن مشاغل محرومند ، مىتواند استدلال کند که آن جامعه به سوى سقوط و انحطاط مىرود و اگر یافت که اصول ارزشى بر ارکان جامعه حاکم است، صداقت و امانت دارى و تلاش و کوشش و عدالت و آزادى در آن جامعه برجسته است وانسانهاى شریف و فاضل مسئولیتهاى گوناگون را به عهده دارند آن جامعه پیشرفت خواهد کرد.
در بیان دیگرى امام على (ع) فرمود: «یستدل على الادبار باربع، سوء التدبیر وقبح التبذیر و قلة الاعتبار وکثرة الاعتذار؛(?) بر ادبار دولتها به چهار چیز استدلال مىشود 1- بدى تدبیر 2- زشتى اسراف و تبذیر 3- کمى اعتبار 4- بسیار مغرور شدن و یا بسیار پوزش خواستن».
بر اساس این بیان اگر جامعهاى از مدیریت خوب بهرهمند نباشد و گرفتار اسراف و تبذیر و ریخت و پاش مالى باشد و از حوادث درس عبرت نگیرد و براى حوادث پیش بینى نشده، چارهاندیشى وآینده نگرى نداشته باشد و به دلیل خطاهایى که مرتکب مىشود پیوسته پوزش بطلبد یا پیوسته در دام غرور باشد. آن جامعه و دولت سقوط خواهد کرد. ولى در مقابل آن اگر جامعه از مدیریت و برنامه ریزى خوب برخوردار باشد و از اسراف و تبذیر دورى گزیند و از حوادث و رویدادها درس عبرت بگیرد و از خطاء و اشتباه بجاى عذرخواهى بعد از خطا اجتناب کند پیشرفت خواهد کرد، چنان چه همان حضرت فرمود: «حسن التدبیر و تجنّب التبذیر من حسن السیاسة؛(?) نیکویى تدبیر و دورى و اجتناب نمودن از اسراف از نیکویى سیاست است»..
?. شرح غرر و درر، ج 6، ص450، شماره 10965.
?. شرح غرر و درر، ج6،ص 449.
?. همان، ج 3، ص 385.
...........................................................................
منبع: ماهنامه پاسدار اسلام، شماره 298
